Amsterdamse ambtenaren volgden ‘strikt’ de Duitse bevelen tijdens de Duitse bezetting
Officiële archieven hebben onthuld dat Amsterdamse ambtenaren “strikt” de Duitse bevelen hebben opgevolgd tijdens de Duitse bezetting. Echter, een onderzoeker van het NIOD (Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies) heeft gezegd dat de documenten met een kritisch oog moeten worden gelezen, aangezien het uiteindelijke verzet en de omvang van het verzet niet eenvoudig kunnen worden bepaald. Een historisch onderzoek naar het onderwerp werd op woensdag gepubliceerd. Volgens NIOD-onderzoeker Jeroen Kemperman volgden de ambtenaren en functionarissen in Amsterdam bijna elk verzoek van de Duitse strijdkrachten. Joodse Amsterdammers werden geregistreerd door Nederlandse diensten, naar werkkampen gestuurd en naar deportatiecentra en treinen vervoerd. Mensen die mogelijk als homoseksueel werden beschouwd, hadden hun informatie doorgestuurd naar de Duitse strijdkrachten.
De naleving, aldus Kemperman, kan worden verklaard. Ambtenaren werden geïntimideerd door de gewapende Duitsers, routinematig gehoorzaam aan de autoriteiten die aan de macht waren, bureaucratisch blind voor bredere implicaties en angstig om de continuïteit van hun organisaties te waarborgen. “Er was ook het idee dat samenwerking misschien de situatie van de getroffen burgers enigszins kon verlichten,” zei de onderzoeker. Bovendien was openbaar verzet zeer moeilijk vanwege sancties zoals geweld, gevangenschap of ontslag. Voor zover er verzet was vanuit de gemeente, was dit “op een geheime manier en op individuele basis, en voornamelijk op lagere niveaus. Het is niet mogelijk om de exacte omvang van dit verzet te bepalen,” aldus Kemperman. “Onder een repressief bezettingsregime waren ambtenaren uiterst terughoudend om schriftelijk bewijs te geven van onwil, passiviteit, weerspannigheid of sabotage.” De mate waarin ambtenaren soms ja zeiden tegen een bevel maar besloten het niet uit te voeren of slechts gedeeltelijk uit te voeren, kan niet worden bepaald uit de tijdens de bezetting gegenereerde documenten. “Waarschijnlijk waren Nederlandse ambtenaren tijdens de bezetting over het algemeen minder gehoorzaam dan kan worden afgeleid uit de officiële archieven, maar aan de andere kant waren ze minder opstandig in hun acties dan ze zelf beweerden na de oorlog,” merkte de onderzoeker op.
Verslaggeving door ANP
