Besparingen of hogere belastingen? Dit is hoe de partijen de begroting onder controle willen krijgen
Niet veel landen in Europa staan er slechter voor dan België wat betreft de begroting. Bijna alle partijen zijn het erover eens dat de volgende regering orde op zaken moet stellen. Lees hier wat ze voorstellen.
Alle Belgische overheden samen – het federale niveau, de regio’s en lokale besturen – gaven in totaal iets meer dan 319 miljard euro uit vorig jaar. Maar er kwam maar 293 miljard euro binnen – voornamelijk via belastingen. De rekening klopt dus niet. Het begrotingstekort bedroeg vorig jaar zo’n 26 miljard euro of 4,4 procent van het bruto binnenlands product (bbp).
Om het tekort te compenseren moeten de overheden jaarlijks geld gaan lenen. De schulden stapelen zich daardoor op. Die bedragen ondertussen meer dan 615 miljard euro.
Bekijk: de uitdagingen op het vlak van begroting in een notendop:
Een begrotingstekort is volgens economen niet per se een probleem, maar ons land lijkt de controle kwijt. De komende jaren wordt het gat in de begroting enkel groter. Dat is vooral het gevolg van de vergrijzing. De Belgische bevolking wordt steeds ouder, waardoor de uitgaven voor pensioenen en gezondheidszorg fors toenemen.
Er zijn verschillende landen die kampen met een groot tekort of hoge vergrijzingskosten in de toekomst. Maar geen enkel ander land heeft de zorgwekkende combinatie van die 2. België staat dus voor grote budgettaire uitdagingen en Europa zal ons op dat vlak strikte doelen opleggen. Binnen enkele jaren moet ons tekort onder 3 procent van het bbp liggen.
Om de begroting op orde te krijgen, heeft de politiek 2 opties. Minder uitgaven en dus besparen of meer inkomsten en dus hogere belastingen. Welk scenario de volgende regering ook kiest, het zal ongetwijfeld gevolgen hebben voor de burgers.
Bekijk: het debat tussen Bart De Wever (N-VA) en Alexander De Croo:
### Groen verzet zich tegen de begrotingsregels die Europa ons oplegt. Ze zorgen er volgens de partij voor dat er te weinig geïnvesteerd kan worden door de overheid. Groen wil die investeringen net omhoog.
Toch kijkt de partij ook naar besparingen en hogere belastingen. Die laatste zijn er voor mensen een groot vermogen. Wie een nettovermogen heeft van meer 2,5 miljoen euro moet daarop belast worden, vinden de groenen. Wat betreft besparingen wil de partij een einde maken aan subsidies met betrekking tot fossiele brandstoffen.
**De 3 belangrijkste standpunten**
– Een houdbaar begrotingstraject dat voldoende rekening houdt met toekomstige uitdagingen. Investeren in een duurzame en rechtvaardige economie maakt daar deel van uit. We trekken de investeringen op naar 4 procent van het bbp.
– Extreemrijken eerlijk belasten met miljonairsbelasting en fiscale fraude bestrijden door opsporingsdiensten te versterken, betalingen aan belastingparadijzen beter te controleren en belastingverdragen te sluiten met andere landen.
– Fossiele subsidies laten uitdoven en ombuigen naar klimaatsubsidies.
### Open VLD wil het begrotingstekort terugdringen tot onder de 3 procent, zoals Europa vraagt.
De liberalen denken daarvoor niet aan nieuwe belastingen. Ze willen vooral meer mensen aan het werk krijgen. Dat moet op termijn het begrotingstekort verkleinen, onder meer door een hogere economische groei en omdat de overheid minder moet uitgeven aan de werkloosheidsuitkeringen. De Open VLD ziet nog 2 domeinen waar geld te halen valt om het tekort te doen afnemen: de gezondheidszorg en de politiek zelf.
**De 3 belangrijkste standpunten**
– We onderschrijven de nieuwe EU-begrotingsregels en werken er volgende legislatuur aan om het tekort onder de Maastrichtnorm van 3 procent te brengen. De beste manier om daar te geraken is meer mensen aan het werk krijgen.
– We zetten een rem op het ontsporen van het aantal ambtenaren door de interne mobiliteit te vergroten. We voeren een ambtenarennorm in die het aantal ambtenaren in ons land in lijn brengt met onze buurlanden. Dankzij artificiële intelligentie bevrijden we ambtenaren van repetitieve en saaie processen zodat ze opnieuw bezig kunnen zijn met problemen van de mensen oplossen eerder dan procedures opvolgen.
– Besparen op overheid en politiek. We pleiten voor een afschaffing van de senaat en provincies. We halveren de kabinetten en hervormen de partijfinanciering. Ook moet de uitgavengroei afgestemd worden op structurele evolutie ontvangsten.
### De PVDA verzet zich tegen de Europese begrotingsregels. Ze willen daarom een openbare bank oprichten die publieke investeringen kan doen buiten de begroting.
Om hun voorgestelde sociaal beleid te kunnen betalen, kijkt de partij naar de miljonairs in ons land. Opvallend: die geldt pas vanaf 5 miljoen euro. Bij andere linkse partijen ligt dat bedrag een stuk lager. Al ligt bij de PVDA het belastingspercentage dan weer hoger.
**De 3 belangrijkste standpunten**
– We voeren een miljonairstaks in van 2 procent op het vermogen boven 5 miljoen euro en 3% boven 10 miljoen euro. Daarmee raken we enkel de rijkste één percent van de samenleving, maar toch levert de maatregel miljarden op die we nodig hebben voor het onderwijs, de publieke diensten en de sociale zekerheid.
– We sluiten de fiscale achterpoortjes voor multinationals, die een oneerlijk concurrentievoordeel bieden aan de allergrootste bedrijven. De vrijstelling van belasting op de verkoop van aandelen alleen al kost de staatskas ruim 2 miljard euro per jaar.
– We richten een openbare bank op zoals de KfW in Duitsland, die publieke investeringen kan doen buiten de begroting om. Dat is nodig om te investeren in hernieuwbare energie, woningrenovatie en openbaar vervoer. We weigeren het autoritaire keurslijf van het Europees stabiliteits- en groeipact dat aanstuurt op nieuwe besparingen, net nu investeringen in infrastructuur en sociale uitgaven broodnodig zijn.
### N-VA schuift de begroting naar voren als inzet van deze verkiezingen. Ze probeert kiezers te overtuigen door te beloven op orde op zaken te zullen stellen wat betreft de overheidsfinanciën.
Tegelijk wil de N-VA lagere belastingen. Ze kijkt dus vooral naar besparingen om het tekort te verkleinen. Het lijstje met besparingen is lang. De N-VA wil de werkloosheiduitkeringen stopzetten na 2 jaar en miljarden halen bij de gezondheidszorg, ontwikkelingssamenwerking en de pensioenen. Ook subsidies – bijvoorbeeld aan de NMBS – moeten omlaag. Die forse besparingen zorgen wel dat de N-VA – volgens de berekeningen van het Planbureau – de enige partij is waarbij het begrotingstekort over enkele jaren kleiner is dan vandaag.
**De 3 belangrijkste standpunten**
– We respecteren de Europese regels en leggen een door het Planbureau becijferd globaal plan voor om opnieuw te voldoen aan de Maastrichtnormen. De focus daarbij ligt op besparingen en hervormingen, we passen voor het verhogen van de reeds veel te hoge belastingdruk. We verkopen niet-strategische activa om de schuldgraad versneld af te bouwen en gebruiken die middelen ook deels om tijdelijk extra investeringen te doen, zoals in defensie en de energietransitie.
– We maken het sociaal beleid meer activerend en rechtvaardig met een positieve impact op de begroting. Onder meer via een uitkeringenplafond dat het cumuleren van allerlei sociale voordelen inperkt en het beperken van de werkloosheidsuitkeringen in de tijd. Ook de disproportionele stijging van de leeflonen en werkloosheidsuitkeringen bovenop de index wordt gecompenseerd.
– We verhogen onze productiviteit en economische groei door onder andere te investeren in onderwijs en door ondernemers en werknemers meer vrijheid te geven.
### Vlaams Belang heeft in zijn programma geen apart hoofdstuk over de begroting. Ze wil in de eerste plaats een grote belastingverlaging doorvoeren. Om het gat in de begroting niet nog groter te maken daarmee, kijkt de partij ook naar verschillende posten om op te besparen.
De grootste besparing moet er komen door de sociale zekerheid te splitsen, zodat er een einde komt aan de financiële transfers naar Wallonië. De partij wil ook besparen op de opvang van asielzoekers en door nieuwkomers pas na enkele jaren toegang te geven tot de sociale zekerheid. Ook op de politiek zelf moet bespaard worden, vindt de partij.
**De 3 belangrijkste standpunten**
– We willen de rekeningen van de overheid op orde te krijgen zonder in de zakken van de Vlamingen te zitten. Ten eerste moet er bespaard worden op het politiek systeem door de afschaffing van de Senaat en de provincies. Ook het aantal parlementen en parlementsleden moet verminderd worden. Daar valt niet direct het grote geld te rapen, maar wel in de halvering van de partijfinanciering en een korting van 1 miljard euro op onze bijdrage aan de Europese Unie naar Nederlands voorbeeld.
– Besparen op de asiel- en migratiefactuur door de opvang van vluchtelingen in de eigen regio, een asiel- en migratiestop naar ons land en de beperking van de toegang tot onze sociale zekerheid voor wie hier 8 jaar legaal verblijft en minstens 3 jaar gewerkt heeft.
– Afschaffen van de interregionale transfers van Vlaanderen naar Wallonië. Ze zijn een zware financiële aderlating voor Vlaanderen zonder dat Wallonië er beter van wordt. De belastingen en sociale zekerheid moeten op regionaal niveau komen.
### Volgens Vooruit moeten de breedste schouders de zwaarste lasten dragen. Net als de PVDA en Groen wil Vooruit de rijken zwaarder belasten. De partij wil daarom dat alle inkomsten uit financieel vermogen in de grondslag van de personenbelasting opgenomen worden.
De belastinghervorming maakt deel uit van een breder plan van Vooruit om de begroting op orde te zetten. Dat is een combinatie van besparingen en extra belastingen. Volgens de partij valt er te besparen bij de bedrijfssubsidies en op de overheid en politiek zelf. Wat betreft belastingen denkt Vooruit aan een gokbelasting en een vliegtaks.
**De 3 belangrijkste standpunten**
– We hebben een gezonde begroting nodig. Daarmee kunnen we vandaag en morgen uw koopkracht en gezondheid beschermen én de ongelijkheid terugdringen. Daarom willen we tegen het einde van de volgende legislatuur de lopende uitgaven en inkomsten in evenwicht brengen en zo de overheidsschuld stabiliseren tegen 2030. Daarna bouwen we de staatsschuld verder af.
– We zorgen voor economische groei. Dat doen we door te hervormen en te investeren. Hervormingen die de productiviteit en competitiviteit van onze economie versterken en die ervoor zorgen dat meer mensen aan het werk zijn. Daarnaast zijn investeringen nodig in onze kinderopvang en ons onderwijs, in onderzoek en innovatie.
– De overheid moet ook streng naar haar eigen uitgaven kijken, zoals naar de forse en groeiende bedrijfssubsidies. Maar ook op de politiek zelf moet bespaard worden. De senaat afschaffen, minder partijdotaties en een verbod op uitgaven op sociale media.
### De christendemocraten nemen recepten over van links en van rechts. Ze gaan wel minder ver dan de andere partijen. Net als de N-VA en de Open VLD willen ze de werkloosheid beperken in de tijd, maar wel tot 3 jaar. Net als Vooruit en Groen wil ze de grote vermogens belasten, maar minder fors.
De CD&V had afgelopen jaren het departement Asiel en Migratie in handen met Sammy Mahdi en daarna Nicole De Moor. Ze denken dat daarop te besparen valt, onder meer dankzij het nieuwe Europese migratiepact.
**De 3 belangrijkste standpunten**
– De sterkste schouders moeten de zwaarste lasten dragen: we verschuiven de lasten op arbeid naar onder meer lasten op winsten uit grote vermogens, een minimumbelasting voor multinationals, en een digitale belasting voor internetgiganten.
– Een arbeidsmarkthervorming met onder meer een beperking van de werkloosheid in de tijd tot drie jaar, om tot een werkzaamheidsgraad van 80 procent te komen.
– We besparen op migratie en asiel. Door de uitvoering van het Europees migratiepact zal de kostprijs van asielopvang met ongeveer twee derde verminderen ten opzichte vandaag.